Bahasa Jawi

Ageng Wonoboyo

Rikala semana mbiyen ing deso Mangir wonten satunggaling tiyang ingkang dikormati, deweke gadahi salah satunggaling pusaka sakti ingkang wujudipun kados lading.

 Saben tahun warga Mangir ngawontenaken upacara resik deso, supados gadahi ketentreman ugo dipun tebihaken saking bencana.

Mekaten ugi ing tahun punika, dungkap titilaksana upacara menika para warga nata sedaya piranti kebutuhan.

Tiyang jaler lan setri anggadahi gawean piambak-piambak, karana bade ngawontenaken satunggaling tontonan wayang kulit.

Ing salah sawijining dina ana satunggaling priyai ayu ingkang asmanipun Sariti nemoni Ki Ageng Wonoboyo ing kademangan.

“Ana perlu apa nduk?” pitakone Ki Ageng.

Sariti: “kulo dipun aturi salah satunggaling ibu nyambut lading kagunganipun Ki Ageng.”

Ki Ageng Wonoboyo meneng sawetara, banjur takon:

“Kanggo apa, apa ora ing pawon wes ana lading - lading sing liya kanggo keperluan?”

Sariti: “leres Ki, ananging ingkang dipun butuhaken menika lading kagunganipun Ki Ageng kagem syarat upacara.

Ki Ageng banjur ngadek saka anggone lungguh lan mlaku mlebu menyang kamar. Ora suwi deweke metu lan gawa sak bungkus kain putih.

“Kowe oleh gawa lading iki ananging kudu ati-ati lan ojo pisan-pisan diselehke ing duwur pangkonmu, “ngendikani Ki Ageng kanthi wanti-wanti.

Sariti: “Kengeng menapa Ki?”

Ki Ageng: “Amargo kowe isih perawan. Mula iling-ilingen welingku iki.”

Sariti: “Sendika Ki, bade kula turuti.”

Ki Ageng Wonoboyo marengke pusakane lan kanti ati-ati sangat Sariti nampa pusaka menika lajeng pamit budal saka kademangan.

Sariti banjur menyang pawon, sawese tekan pawon ana salahsawijining rencange jalok ditulungi.

“Sariti, ewangi aku sadilit wae,”

Sariti: “Enten menapa mbok Rusti?”

Mbok Rusti: “tulung ewangi aku bungkus roti iki ben ceper rampung banjur garap liane.”

Sariti”Ananging........”

“Wes sadilit wae,”

Sariti kapeksa ngewangi Mbok Rusti bungkus roti mau ngnggo godong gedang.

“Kok katah sanget mbok?” Takone Sariti.

Mbok Rusti: “mulo kuwi aku jalok tulung kowe.”

amarga repot Sariti lali Marang welinge Ki Angeng Wonoboyo lan tanpa sadar lading pusaka itu diselehake ing duwur pangkone.

sawise gawean iku rampung, Sariti pamit bade marengke lading mau marang ibu ing pawon.

Ananging Sariti kaget rikala ngerti yen lading sing diselekake ing pangkone wes musna.

“Ana apa nduk?” Takone Mbok Rusti.

“Menapa Mbok ningali lading ingkang dipun bungkus kain putih kala wau?”

Mbok Rusti: “Lading sing endi, kowe teka ora gawa lading?”

Sariti: “Bungkusan kain putih ingkang kula beta kala wau.”

Mbok Rusti: “Apa ora mau enek ing pangkonmu.”

Kaya krungu gluduk ing wanci awan Sariti banjur pucet lan lemes. Deweke kelingan marang welinge Ki Ageng Wonoboyo, yen pusaka seng bentuke lading iku ora intuk diselehke ing duwur pangkone wong setri sing iseh perawan.

Sariti keweden amarga ora sengaja wis ngelanggar welinge sing duwe pusaka. Sariti gemeteran, banjur tibo ora sadar.

kahanan ing pawon dadi kisruh, Mbok Rusti bengok delok Sariti semaput. Deweke banjur jaluk ulung nang warga.

Sawise diwenehi ngerti yen bocah prawane semaput, Ki Taliwongso langsung mlayu lungo nang pawon.

“Ngopo anakku iso semaput?” takon wong tuane marang warga sing penasaran ana ing kana.

Mbok Rusti menehi ngerti sing nyebabne Sariti semaput. Ki Taliwongso kaget, sawise ngomong.

“Dadi pusaka kuwi wis mlebu nang jero wetenge anakku. Aku kudu menehi ngerti Ki Ageng Wonoboyo.”

Wong lanang tua iku lungo nang Kademangan karo ngelaporne kahanan sing nimpa anake marang Ki Wonoboyo.

“Sabar wae Ki, nasib kuwi wis dadi kinarise Kuasa.”

Ki Taliwongso: “Aku ora ngerti, ngapa Ki Ageng anteng-anteng wae. Terus kepiye nasibe anakku?”

Ki Wonoboyo: “Ara usah susah, anakmu ora apa-apa lan aku ora bakal meneng wae.

Ki Taliwongso: “Nanging wonge ora sadar, kuwi kudu ndang ditulung.”

Ki Wonoboyo: “Wonge mau kaget banget lan banjur keweden mergo nglalikne welinganku. Dadine lading sing digawa mlebu nang jero weteng malih dadi bayi.”

Ki Taliwongso: “Dadi anakku meteng?”

Ki Wonoboyo: “Iya!”

Koyo disamber bledek Ki Taliwongso krungu omongane Ki Wonoboyo.

“Iki bener-bener aib sing ngisin-ngisini tenan, kepiye wong ngomong yen anakku sing durung duwe bojo moro-moro meteng?”pitakon Ki Taliwongso.

Ki Wonoboyo ngroso plong, sawise netepake tanggal kawinane anake yo bebarengan karo teges desa.

Sabubarane tegas desa karo kawinane, Ki Wonoboyo intuk wangsit supoyo tapa nang gua. Sariti kabotan yen dadi manten anyar kudu ditinggal bojone, apa maneh pas kahanan meteng.

Nanging Ki Wonoboyo ngekeki pengerten yen luwih penting masyarakat ketimbang urusan dewe.

Sariti akhire sadar lan ngijinke lungane bojone sing meh tapa. Sawise Ki Ageng Wonoboyo merintah salahsiji bature dadi wakil urusan kademangan sasuwene ditinggalke.

Dina-dina terus mlaku nganti ora kroso, sawise genep umur kandungane lan ngepasi bulan purnama sing panggone ning tengah cakrawala maro-mora krungu suara gluduk.

Bebarengan karo suara kui moro-moro wetenge sariti keroso lara gak suwe Sariti ngelahire jabang bayi.

Kademangan dados gempar samenika, amerga bayi ingkang dilahirne awujud ulo. Ki Taliwingso isin sanget lan mboten saget ngelakokne napa-napa, lan menika para sadulure.

Nanging Sariti tetep ayem lan ketok mboten gelo karo lahire bayine. Ulo iku diambungi koyo dene cah bayi sing isih cilik.

Ora suwe maneh ulo iu lekas rewel nyuwun panganan.

“Mbok Sani: “Aduh, panganane punopo Ning?”

Sariti: “Jipukno pitik utowo mentok nang kandang.”

Bocah wedon iku kesusu lungo menyang mburi omah arep nangkep pitik, terus diawehke ning majikane.

Sawise pitike diawehake, mula si ulo mesti jaluk panganan awujud pitik utowo mentok.

Saka wulan ke wulan dadi tahun, anak Sariti dadi gedelan iso ngomong kaya bocah.

Ing wengi menika sing adem Sariti ketok nelangsa lan lungguh nang jero kamare. Si ulo ora tega ngingeti ibune, deweke kados takon.

“Ibu, kengeng menapa awakmu nelangsa?”

Sariti: “Oh, anakku. Uwes semene suwene bapakmu durung krungu kabare.”

Ulo: “Bapakku, berarti aku duwe bapak?”

Sariti: “Bener anakku. Bapakmu kuwi sesepuh ning Kademangan iki.”

Ulo: “Nangend saiki wonge bu?”

Sariti cerita bab Ki Wonoboyo secara dawa, saenggo gawe si ulo dadi pengen nemoni.

Ulo: “Ibu ijinke aku nemoni bapakku sing ijek tapa.

Sariti: “Aja anakku, aku kwatir kowe bakal cilaka lan kesasar nang dalan.”

Ulo: “Aku wes gede ibu, percaya aku tetep bakalan balek bareng bapak.”

Sariti meneng sediluk lan ketok wonge mikir arep ngewahi ijin apa ora?

Ulo: “Kepiye ibu, ora mesake karo aku?”

Sariti: “Iyalah anakku, iku ijinke kowe goleki bapakmu. nanging sak durunge lunga, aku bakal ngewahi kowe jeneng Baru Klinting.”

Si ulo ketara seneng banget sakbare diwehi jeneng Baru Klinting.

“Matursuwun ibu, saiki aku wis duwe jeneng kaya bocah-bocah sing liya,”

Pas bengine Baru Kelinting pamitan lunga goleki bapake, wonge ninggalake Kademangan nuju Kali Proga.

Pas wetenge krasa luwe, Baru Klinting nyeburke awake nang jero kali gawe golek iwak.

Sakabehe awake mlebu nang banyu moro-moro ana kedadihan seng aneh, ulo maleh dadi naga seng gede.

Baru Kelinting wujude kaya singa, moto lorone bunder kaya srengenge lan duwe tanduk kaya rusa lanang. Kabeh awake obah nimbulake lindu sehingga iso ganggu lingungan.

Sadurunge pitik iso ngewarekake weteng Baru Klinting saksuwene seminggu, nanging sawise jelma maleh dadi naga dadine sepisan mangan ngebutuhae puluh-puluhan pitik. Sehingga uwong-uwong ora  wani ados lan ngumbah klambi amergi wedi kegawa arus.

Kanggo gaweane golek iwak, dadi uwong-uwong kudu kecewa amerga ora ana maneh seng dicekel.

“Aneh, lagi pirang dina iki ora ana iwak sijipun sing iso dicekel,”

“Aku ora reti, kenapa banyu kali iki mesti ngombak kaya ana lindu.”

Wong loro seng golek iwak iku ora reti nek neng jero kali enek naga seng kelaperan.

Ngepasi wong loro iku golek sebabe banyu kali ngombak lan ora suwe maneh metu saka jero sirah kewan sing durung pernah dingerteni.

“Sing Mbaurekso kali metu!” salah siji mbengok.

Wong loro sing golek iwak iku kaget lan mlayu nyelamatke awak, ananging nasibe kurang apik. Karana luweh nyaplok wong loro iku.

Mula bar iku baru Klinting ora mung mangankewan, ananging uga manungsa. Sehingga wujude awake saya gedhe lan dawa.

Naga sing mangan gawe warga desa dad keweden, ditambahi maneh ngerti yen ana wargane sing ilang.